Rajmund Wełnic

Każda epoka ma swoich patronów. PRL miał ich także

Rok 1988, sadzenie przed internatem zawodówki noszącej imię Janka Krasickiego dębu Janek Fot. archiwum Rok 1988, sadzenie przed internatem zawodówki noszącej imię Janka Krasickiego dębu Janek
Rajmund Wełnic

W ramach dekomunizacji nazewnictwa w Szczecinku znikną wkrótce niemal na pewno ulice Bohaterów Stalingradu i 9 Maja. A jak do tej pory żegnaliśmy patronów z PRL?

Największa, hurtowa wręcz zmiana PRL-owskich nazw ulic w Szczecinku miała miejsce w roku 1990, u schyłku istnienia Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej. Było to już po częściowo wolnych wyborach do sejmu i senatu z czerwca 1989 roku, ale jeszcze przez majowymi - w pełni wolnymi - wyborami w roku następnym do samorządu. To one tak naprawdę zmieniły Polskę.

Ostatni radni PRL zmieniają hurtem

Co ciekawe, wiatr przemian poczuli na odchodnym jeszcze szczecineccy radni starego systemu z Miejskiej Rady Narodowej, którą wyłaniano - nazwijmy to oględnie - w sposób mało demokratyczny. Uchwałę zmieniającą nazwy aż 9 ulic w Szczecinku MRN podjęła na ostatnim posiedzeniu 26 kwietnia 1990 roku. Trzeba przyznać, że radni mocno przewietrzyli nazewnictwo. Niewiele im to pomogło, bo większość w wolnych wyborach przepadła.

Majowe wybory w roku 1990 przyniosły w Szczecinku miażdżące zwycięstwo opozycji. W liczącej wówczas 32-osoby Radzie Miejskiej Komitet Obywatelski Solidarności zdobył aż 27 mandatów, pojedyncze przypadły PSL-owi, PAX-owi i Stronnictwu Demokratycznemu. Lewica, zaraz po przepoczwarzeniu się z PZPR w Socjaldemokrację RP, w ogóle się w tej rozgrywce nie liczyła. Burmistrza, który stał na czele kilkuosobowego zarządu miasta, wybierali wówczas radni. Został nim Marian Goliński, leśnik związany z opozycją.

Dziewięć ulic

Ale wróćmy do ulic. I tak wiosną 1990 roku nowych patronów otrzymały tak ważne ulice jak Gierogija Żukowa (na kardynała Stefana Wyszyńskiego), Wielkiego Proletariatu (na Juliana Ordona), Kraińska (na Pilską), Mariana Buczka (na Klasztorną), 5 Grudnia (na Limanowskiego), Hanki Sawickiej (na Rzemieślniczą), Janka Krasickiego (na Józefa Piłsudskiego), ulica i plac Marcelego Nowotki (na harcmistrza Aleksandra Kamińskiego), Wandy Wasilewskiej (na dr Genowefy Matusewicz). Wszystkie - za wyjątkiem może Kraińskiej - były propagandowymi pomysłami władz PRL. Dla młodszego pokolenia dawni patroni mogą być zupełnie nieznani. Przypomnijmy więc ich pokrótce.

Ulica Żukowa - miejscowi mało gramatycznie mówili mieszkam na Żukowej - upamiętniała marszałka Gieorgija Żukowa, sowieckiego dowódcę z czasów II wojny światowej. Jednego z lepszych trzeba przyznać, choć jak większość rosyjskich dowódców szafował krwią żołnierzy.

Ale był zwycięzcą spod Kurska, zdobywcą Berlina, a 1. Front Białoruski pod jego wodzą zdobył w 1945r. Szczecinek. Wielki Proletariat był pierwszą partią robotniczą na ziemiach Polski, opierająca się na założeniach marksizmu. Działała w latach od 1882 do 1886, wielu jej członków spotkały represje ze strony caratu. Założycielem partii był Ludwik Waryński, który do dziś ma w Szczecinku swoją ulicę.

Marian Buczek był przedwojennym działaczem Komunistycznej Partii Polski, w więzieniach spędził w sumie 16 lat. Zginął w kampanii wrześniowej 1939 roku.

Wanda Wasilewska także była działaczką komunistyczną, współzałożycielką Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego, duchową matka tworzących się u boku Armii Czerwonej oddziałów polskich - Dywizji Kościuszkowskiej i 1 Armii WP. Hanka Sawicka to także działaczka lewicowa, pierwsza szefowa Związku Walki Młodych, podczas okupacji złapana przez gestapo, zginęła na Pawiaku.

Z rąk Niemców podczas okupacji zginął także Janek Krasicki, szef Związku Walki Młodych, bojowiec Gwardii Ludowej, wykonał wyrok na sekretarzu Polskiej Partii Robotniczej Bolesławie Mołojcu, oskarżanym o zabójstwo Marcelego Nowotki. Krasicki w Szczecinku patronował także Zespołowi Szkół Zawodowych z ulicy 1 Maja, a przed internatem placówki rósł zasadzony w latach 80. dąb Janek (ścięty niedawno).

Wspomniany Marceli Nowotko był I sekretarzem PPR, wcześniej działał w KPP i partii bolszewickiej. Jeden z najbardziej czczonych w PRL działaczy ruchu komunistycznego, jego wizerunek widniał nawet na monecie o 20 zł. Z kolei data 5 grudnia upamiętniała uchwalenie w roku 1936 stalinowskiej konstytucji Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich. Obowiązywała aż do 1977 roku.

Dekomunizacja

Co ciekawe, potem już - czyli przez ponad ćwierć wieku - takiej zmiany nazewnictwa ulic już nie było, bo też niewiele ulic kojarzyło się już z PRL. Kilka lat temu przemianowano np. plac Przyjaźni przed małą pocztą na plac Sybiraków. Nazwa niby neutralna, ale chodziło o pamięć o żołnierzach sowieckich, których pomnik - grób stał kiedyś w tym miejscu. Teraz, w ramach ostatecznej dekomunizacji, samorządy będą musiały zmienić nazwy ulic propagujące komunizm lub inny ustrój totalitarny. W Szczecinku czeka to ulice Bohaterów Stalingradu i 9 Maja, upamiętniającą datę „powtórnej” kapitulacji III Rzeszy zaaranżowanej na żądanie Stalina już po tym, jak Niemcy się poddali Aliantom.

Rajmund Wełnic

Z lokalną prasą - najpierw Głosem Pomorza, a następnie Głosem Koszalińskim - jestem związany od 1995 roku. Do redacji trafiłem niemal prosto po studiach. Mam to szczęście, że mogę pisać o swoich pięknych rodzinnych stronach - Szczecinku i powiecie szczecineckim. Szczęśliwie żonaty z Martyną, jakżeby inaczej - mieszkanka Szczecinka. Wolny czas "pożerają" mi obecnie pociechy (Zuzia, 2009) i Felek (2015). Zaciekły kibic piłkarski.


Mieszkaniec Szczecinka od urodzenia, z tym miastem związany razem z rodziną na dobre i złe. Pisałem o Szczecinku i powiecie szczecineckim w Głosie Pomorza, a obecnie w Głosie Koszalińskim, naszym dodatku Głosie Szczecinka oraz na portalach gk24.pl i szczecinek.naszemiasto.pl Z wykształcenia i zamiłowania historyk, więc dzieje regionalne zajmują dużo miejsca w mojej działalności. Cenię sobie interakcje i współpracę z Czytelnikami, którzy współtworzą nasz portal. Piszę dla Nich, z Nimi i o Nich

Polska Press Sp. z o.o. informuje, że wszystkie treści ukazujące się w serwisie podlegają ochronie. Dowiedz się więcej.

Jesteś zainteresowany kupnem treści? Dowiedz się więcej.

© 2000 - 2024 Polska Press Sp. z o.o.